تمام آنچه از مستند «آقای اسکورسیزی» به کارگردانی ربکا میلر می‌دانیم

مستند «آقای اسکورسیزی» تازه‌ترین پروژهٔ مستند پلتفرم +Apple TV است که به کارگردانی ربکا میلر ساخته شده و در قالب یک مجموعهٔ پنج‌قسمتی، زندگی، آثار و تأثیرات فرهنگی مارتین اسکورسیزی را به تصویر می‌کشد. این مجموعه که در ابتدا قرار بود یک فیلم بلند باشد، به‌دلیل وسعت کارنامهٔ اسکورسیزی و پیچیدگی‌های زندگی شخصی و هنری‌اش، به یک مستند چندقسمتی تبدیل شد. میلر در این پروژه، دسترسی کامل و بدون محدودیت به آرشیو شخصی اسکورسیزی داشته و از این طریق، تصاویر و اسناد نادری را در اختیار مخاطب قرار داده است.

مستند از دوران دانشجویی مارتین اسکورسیزی در دانشگاه نیویورک آغاز می‌شود؛ جایی که نخستین فیلم‌های کوتاه خود را ساخت و با دغدغه‌های مذهبی، اخلاقی و اجتماعی آشنا شد. این مسیر از آثار اولیه تا شاهکارهایی چون «راننده تاکسی»، «رفقای خوب»، «هوگو» و «قاتلان ماه گل» ادامه می‌یابد. هر قسمت از مجموعه یکی از جنبه‌های زندگی و آثار او را بررسی می‌کند؛ از نگاهش به خشونت و قدرت گرفته تا مفهوم گناه، رستگاری و ایمان. مستندی که نه‌تنها به فیلم‌های او می‌پردازد، بلکه به روابط شخصی، همکاری‌های هنری و تأثیرات فرهنگی او نیز توجه ویژه‌ای دارد.

یکی از بخش‌های مهم مستند روایت پشت‌پردهٔ ساخت فیلم «راننده تاکسی» است؛ فیلمی که نسخهٔ نهایی آن به‌‌سختی از سانسور عبور کرد. اسکورسیزی در مصاحبه‌ای اختصاصی، از خشم و ناامیدی‌اش در برابر فشارهای استودیو برای حذف صحنه‌های خشونت‌آمیز سخن می‌گوید و حتی اعتراف می‌کند که در لحظه‌ای از شدت عصبانیت، قصد داشت نسخهٔ اولیهٔ فیلم را بدزدد و خودش آن را نابود کند تا اجازه ندهد دیگران آن را تغییر دهند. این روایت برای نخستین‌بار به‌‌صورت کامل و با جزئیات در مستند «آقای اسکورسیزی» بازگو شده و نشان‌دهندهٔ تعهد بی‌پایان او به اصالت هنری آثارش است. تجربهٔ اسکورسیزی در دفاع از خلاقیت خود نمادی از پایداری در هنر است.

در این مستند، چهره‌هایی چون رابرت دنیرو، استیون اسپیلبرگ، لئوناردو دی‌کاپریو، میک جَگر، مارگو رابی، جودی فاستر، شارون استون، پل شریدر، تلما شون‌میکر و دنیل دی‌لوئیس در قالب مصاحبه‌های اختصاصی حضور دارند. این گفت‌وگوها نه‌تنها به پشت‌صحنهٔ آثار اسکورسیزی می‌پردازند، بلکه تصویری انسانی و چندلایه از او ارائه می‌دهند؛ فیلمسازی که همواره میان ایمان و شک، خشونت و رستگاری، و واقع‌گرایی و اسطوره‌سازی در نوسان بوده است.

مستند «آقای اسکورسیزی» در جشنوارهٔ فیلم نیویورک ۲۰۲۵ برای نخستین‌بار به نمایش درمی‌آید و سپس از ۲۵ مهر ۱۴۰۴ به‌صورت جهانی از طریق +Apple TV منتشر خواهد شد. تهیه‌کنندگی این پروژه را ران بورکل برعهده دارد و مراحل تولید آن چندین سال به‌ طول انجامیده است. ربکا میلر در بیانیه‌ای در این رابطه چنین گفته است:

این پروژه رؤیای هر فیلمسازی است. اینکه بتوانی به ذهن یکی از بزرگ‌ترین کارگردانان تاریخ نفوذ کنی فرصتی بی‌نظیر است. اسکورسیزی نه‌تنها هنرمندی بزرگ، بلکه انسانی پیچیده و عمیق است که آثارش بازتابی از درونی‌ترین دغدغه‌هایش هستند.

ربکا میلر، کارگردان این مستند، اشاره کرده که از فرصت حضور در کنار افراد سرشناسی چون اسکورسیزی و همکارانش بهره‌مند شده است؛ از نظر او این اثر هم برای علاقه‌مندان به اسکورسیزی و هم کسانی‌که با مشکلات تلاش و شک در مسیر هنر مواجه شده‌اند، تأثیری عمیق دارد.

مستند به بررسی تم‌های مرکزی آثار اسکورسیزی می‌پردازد؛ به‌‌ویژه خیر و شر در ذات انسان، که در تمامی فیلم‌هایش تکرار شده است. همچنین دوران دانشجویی و تجربیات اولیهٔ سینمایی او چون «فیلم‌های دانشجویی NYU» بخش‌هایی از روایت‌اند.

رسانه‌های معتبر سینمایی مانند Esquire در نوشته‌های خود بر «دسترسی بی‌سابقه به آرشیو شخصی اسکورسیزی» تأکید کرده‌اند و اشاره کرده‌اند که تریلر این مجموعه بینندگان را با جلوه‌های نادیدهٔ زندگی حرفه‌ای او روبه‌رو می‌سازد. منابع دیگری چون The Verge و Entertainment Weekly نیز به گسترهٔ عاطفی و حرفه‌ای پروژه اشاره کرده‌اند.

این مستند وجهی متفاوت از اسکورسیزی را نشان می‌دهد؛ فیلمسازی که تاکنون خودش مستندهای برجسته‌ای ساخته است، همچون مستند No Direction Home، مستند Rolling Thunder Revue: A Bob Dylan Story by Martin Scorsese و George Harrison: Living in the Material World که هر سه مستندهایی از دنیای موسیقی و ابرستارگانی چون باب دیلن و جرج هریسون هستند. حالا خود اسکورسیزی سوژهٔ مستندی شده است که زندگی و ذهنیت او را در آینهٔ آثارش بازمی‌نماید.

به‌‌نظر می‌رسد جامع‌ترین منبع از زندگی اسکورسیزی را به‌زودی شاهد خواهیم بود. از همین روی می‌توان از حالا چنین گفت مستند Mr. Scorsese یک اثر همه‌جانبهٔ سینمایی خواهد بود که سازنده‌اش با نگاهی دقیق و هنرمندانه، یکی از تأثیرگذارترین فیلمسازان جهان را از قاب آثار و زندگی‌اش بیرون می‌آورد و به تصویر می‌کشد. ساختار چندقسمتی این امکان را فراهم کرده که جزئیات بیشتری پرداخته شود.

روند ساخت مستند Mr. Scorsese به‌کارگردانی ربکا میلر فرآیندی طولانی و چندمرحله‌ای بود که ایدهٔ اولیهٔ آن تقریباً یک دهه پیش شکل گرفت و طی چند سال اخیر به تولید رسید.

میلر در ابتدا قصد داشت یک فیلم مستند بلند دربارهٔ اسکورسیزی بسازد که بیشتر بر گفت‌وگوهای عمیق و صمیمی با او تمرکز داشته باشد. اما با پیشروی مراحل تحقیق و حجم عظیم آرشیو شخصی اسکورسیزی، ایدهٔ تک‌فیلم به یک مجموعهٔ چندقسمتی تغییر یافت تا بتواند همهٔ ابعاد زندگی و کارنامهٔ این فیلمساز را پوشش دهد.

یکی از نقاط عطف در روند تولید موافقت اسکورسیزی با ارائهٔ دسترسی کامل و بدون محدودیت به آرشیو شخصی‌اش بود. این آرشیو شامل فیلم‌های خانگی، عکس‌های قدیمی، یادداشت‌های فیلمنامه‌ای، پشت‌صحنهٔ پروژه‌ها و حتی مکاتبات شخصی او با همکاران و استودیوها است.

تیم پژوهش صدها ساعت محتوای آرشیوی را مرور و دسته‌بندی کرد. این مرحله چندین ماه زمان برد و منجر به کشف تصاویر و ویدئوهایی شد که پیش‌تر هرگز در معرض عموم قرار نگرفته بودند.

میلر علاوه بر مصاحبه‌های اختصاصی با خود اسکورسیزی، با بیش از ۲۰ نفر از نزدیک‌ترین همکاران و دوستان او مصاحبه کرد. همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، چهره‌هایی چون رابرت دنیرو، لئوناردو دی‌کاپریو، استیون اسپیلبرگ، تلما شون‌میکر و جودی فاستر در مقابل دوربین حاضر شدند تا از همکاری‌ها، خاطرات و چالش‌های کاری با اسکورسیزی بگویند.

در حین تدوین اولیه، میلر دریافت که محتوای موجود به‌اندازه‌ای غنی است که می‌توان آن را به پنج بخش مجزا تقسیم کرد. هر بخش، یک دوره یا جنبهٔ خاص از زندگی و آثار اسکورسیزی را روایت می‌کند؛ از دوران کودکی و دانشجویی گرفته تا دوران اوج و پروژه‌های متأخر.

قبل از نهایی‌شدن، نسخه‌ای آزمایشی از قسمت‌ها برای گروه کوچکی از منتقدان و کارشناسان سینما به نمایش درآمد تا بازخوردهای فنی و محتوایی دریافت شود. این مرحله باعث شد برخی بخش‌ها دوباره تدوین یا کل کار فشرده‌تر شود.

پس از تکمیل، Mr. Scorsese به‌‌عنوان یکی از آثار شاخص جشنوارهٔ فیلم نیویورک در سال ۱۴۰۴ انتخاب شد. نمایش جهانی آن پیش از عرضهٔ آنلاین، به‌‌منظور جلب توجه رسانه‌ها و منتقدان انجام می‌شود.

پخش جهانی این مجموعه از ۲۵ مهر ۱۴۰۴ (۱۷ اکتبر ۲۰۲۵) روی سرویس +Apple TV آغاز می‌شود و هر پنج قسمت به‌‌صورت همزمان منتشر خواهد شد.

مارتین اسکورسیزی متولد ۱۷ نوامبر ۱۹۴۲ در محلهٔ لیتل ایتالی نیویورک، از همان کودکی با فرهنگ کاتولیک و فضای مهاجرنشین ایتالیایی آشنا شد؛ فضایی که بعدها به یکی از مؤلفه‌های اصلی آثارش تبدیل شد. او در دانشگاه نیویورک تحصیل کرد و نخستین فیلم بلندش «چه کسی در خانه‌ام را می‌زند؟» را در سال ۱۹۶۷ ساخت. این فیلم آغازگر مسیری بود که اسکورسیزی را به یکی از چهره‌های کلیدی موج نوی هالیوود تبدیل کرد.

در دههٔ ۱۹۷۰، اسکورسیزی با فیلم‌هایی چون «خیابان‌های پایین‌شهر»، «راننده تاکسی» و «گاو خشمگین» نه‌تنها سبک شخصی خود را تثبیت کرد، بلکه همکاری بلندمدت با رابرت دنیرو را آغازید؛ همکاری‌ای که به خلق برخی از مهم‌ترین آثار تاریخ سینما انجامید. «راننده تاکسی» در سال ۱۹۷۶ موفق به دریافت نخل طلای کن شد و «گاو خشمگین» در سال ۱۹۸۰ با هشت نامزدی اسکار، جایگاه اسکورسیزی را به‌عنوان فیلمسازی مؤلف تثبیت کرد.

در دهه‌های بعد، اسکورسیزی با فیلم‌هایی چون «رفقای خوب»، «کازینو»، «دارودسته‌های نیویورکی»، «هوانورد»، «جدامانده» و «گرگ وال‌استریت» هم در گیشه موفق بود و هم در جلب نظر همیشه مثبت منتقدان. او در سال ۲۰۰۶ برای فیلم «جدامانده» نخستین اسکار کارگردانی‌اش را دریافت کرد؛ جایزه‌ای که بسیاری آن را دیرهنگام، اما شایسته می‌دانستند. همکاری او با لئوناردو دی‌کاپریو نیز به یکی از پربارترین روابط هنری دو دههٔ اخیر تبدیل شد.

در سال‌های اخیر، اسکورسیزی با فیلم «قاتلان ماه گل» در سال ۲۰۲۳ بار دیگر با دنیرو و دی‌کاپریو همکاری کرد و نشان داد که همچنان در اوج خلاقیت قرار دارد. نگاه اخلاقی، روایت‌های پیچیده، شخصیت‌پردازی عمیق و سبک بصری منحصربه‌فرد از او فیلمسازی ساخته‌اند که نه‌تنها تاریخ سینما را تحت‌تأثیر قرار داده، بلکه نسل‌های آینده را نیز به تفکر و خلق آثار جسورانه دعوت می‌کند. او همواره دغدغهٔ حفظ میراث سینمایی را داشته و با تأسیس بنیاد Film Foundation، نقش مهمی در ترمیم و نگهداری آثار کلاسیک ایفا کرده است.

در ادامهٔ فعالیت‌های پرشمار مارتین اسکورسیزی، وی چند پروژهٔ سینمایی و تلویزیونی در دست ساخت قرار دارد که هر کدام از آن‌ها به‌‌نوعی بازتابی از دغدغه‌های دیرینهٔ این فیلمساز برجسته در روایت‌های تاریخی، اجتماعی و شخصی‌اند. در ادامه، نگاهی داریم به مهم‌ترین پروژه‌های در حال توسعهٔ او:

یکی از پروژه‌های بلندپروازانهٔ اسکورسیزی فیلمی جنایی با محوریت مافیای هاوایی در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ است که قرار است در سال ۲۰۲۶ فیلمبرداری شود. این فیلم که هنوز عنوان رسمی ندارد، داستان «ویلفرد نَپی پولاوا»، تنها رئیس مافیای بومی هاوایی، را روایت می‌کند؛ مردی که در نبردی خونین با شرکت‌های آمریکایی و گروه‌های رقیب، در تلاش است تا میراث سرزمین اجدادی‌اش را حفظ کند. دواین جانسون، امیلی بلانت و دی‌کاپریو از بازیگران اصلی این پروژه‌اند و فیلمنامه به‌دستِ نیک بیلتون نوشته شده است.

در فیلم In the Hand of Dante به‌کارگردانی جولیان شنابل، اسکورسیزی در نقشی مکمل ظاهر می‌شود و نقش مرشد دانته آلیگیری را ایفا می‌کند. این فیلم اقتباسی از رمان نیک تاشز است و در تاریخ ۱۲ شهریور ۱۴۰۴ در جشنوارهٔ فیلم ونیز به نمایش درمی‌آید. اسکار آیزاک، جیسون موموآ و گل گدوت از دیگر بازیگران این اثرند.

اسکورسیزی همچنین در حال توسعهٔ پروژه‌هایی چون اقتباس از رمان «خانه»، نوشتهٔ مرلین رابینسون، فیلمی دربارهٔ تدی روزولت با بازی دی‌کاپریو، و یک بیوگرافی از جری گارسیا با بازی جونا هیل است. هرچند هنوز زمان‌بندی دقیق تولید این آثار مشخص نشده، اما نشان‌دهندهٔ تنوع و گسترهٔ علاقه‌مندی‌های این فیلمساز کهنه‌کار و ناآشنا با خستگی هستند.